Met Warre Borgmans op de plee

Iemand – het zal vanuit de uitgeverij gekomen zijn – had me verteld dat Andrea Maier een fragment uit Boven is het stil zou laten zien. Daarom heb ik de godganse uitzending van Zomergasten bekeken. Ik ben wel in slaap gevallen zo her en der, en neef Casper lag vrijwel de hele uitzending te maffen. Hij vond haar een ‘suffe vrouw’. ‘Nou, nou,’ zei ik. ‘Ja, anders was ik toch wel wakker gebleven!’ zei hij. En het werd steeds later en ik zag maar steeds andere fragmenten. Dus om kwart over elf zei ik ‘Pffff,’ en ging ik maar naar bed.

Dat ik in slaap viel was niet raar, de afgelopen tweeënhalve week waren best intensief, vooral het elke avond maar weer ‘nadrinken’. En steeds maar naar het strand, in Groot-Valkenisse, op Neeltje Jans of in Domburg. Ik was in jaren niet op het strand geweest, verbrandde dan ook prompt. Ik kan al een beetje Zeeuws praten, dat is helemaal niet zo moeilijk: je zegt gewoon achter elke tweede zin ‘Eéj?’ En gistermiddag nog even opgetreden op de Uitmarkt, met erna signeren, tussen Roos van Rijswijk, Willem Nijholt, Margriet van der Linden en Hans Dorrestijn, wéér met witte wijn. ‘Twee glazen, hè,’ zei een gisse boekenkoopster. Er komt trouwens een 3e druk van Jasper. Al die beroemde mensen, dat vreet ook aan je. Op vrijdagavond liep ik vlak voor Maat voor Maat van Shakespeare zou beginnen op de plee in de grote kerk van Veere Warre Borgmans tegen het lijf. ‘Warre Borgmans!’ riep ik. ‘Gerbrand Bakker!’ riep hij. Hij had het interview in De Volkskrant gelezen, blijkbaar lezen Belgen die krant ook. De rest van de avond liep ik tegen iedereen te roepen dat ik Warre Borgmans gesproken had, net zoals ik weken geleden – nou, om eerlijk te zijn: tot op de dag van vandaag – iedereen gretig vroeg – vraag – of ze mijn wond wilden – willen – zien, puur ter verwerking van het één en ander.

Kester Freriks schreef een voor mij zeer verwarrende bespreking van Juni in NRC. Het stuk had hem niet erg bekoord, het ‘koppige’ greep hem niet, iedereen schreeuwde te veel, vond hij. En dit was de laatste zin van zijn stuk: “Het is pijnlijk, maar de mooiste passages zijn die waarin Bakker zelf zijn tekst voorleest: secuur, perfect van intonatie.” Wat moet je daar nou mee? Het is gemeen van Kester om ons zo tegen elkaar uit te spelen.

Nu een paar dagen Amsterdam, terwijl het in Schwarbach maar bokheet en erg droog blijft en ik steeds de door mij zelf gescheurde en geplante grasjes en zenegroen voor me zie, en buurman Klaus geen antwoord geeft als ik hem vraag die even te bewateren (‘Schlauch liegt da oben, sehr wenig Arbeit’). Dat doet hij wel vaker, geen antwoord geven, en dan geeft hij toch die tere plantjes water. Maar ik weet dat niet, en daar word ik onrustig van. Ik heb zin er weer heen te gaan, zeker nu ik een mailtje kreeg van Netflix, dat vanaf 4 september in Duitsland eindelijk deel 4 van House of Cards beschikbaar is.

een zwart plaatje

Rondom de Chapelle Ste-Croix in Esch-sur-Sûre ligt een oud kerkhof. Er staat een oeroude lindeboom en in het kerkje, dat op slot was, hangt Jezus levensgroot tussen de twee anderen die ooit samen met hem gekruisigd zouden zijn. Het ligt hoog, boven het dorp, het uitzicht is prachtig. Ik dwaal graag over begraafplaatsen, dat is altijd al zo geweest. Ik lees en reken, steeds maar weer reken ik leeftijden uit en via de grafopschriften probeer ik uit te maken hoe iemand geweest is, wat mogelijk de doodsoorzaak was. Zelden maak ik foto’s. Tot ik de bovenstaande steen zag. Ik keek er heel lang naar.

Het kán zijn dat Anne Esch, geboren Decker, nog leeft. Dat zou betekenen dat ze nu zo’n 112 jaar oud en al 44 jaar weduwe is. Maar waarom dan dat zwarte plaatje? Dit is een boek, als ik een ander soort schrijver was geweest, zou dit een boek kunnen zijn. Ik heb niet de tijd genomen de godganse begraafplaats af te lopen om te zien of Anne ergens anders ligt, mogelijk is hertrouwd en dus niet meer bij die dode man wilde liggen. Ze lag in ieder geval niet in de onmiddellijke omgeving, dat zou in dat geval ook niet erg kies geweest zijn. Dat zwarte plaatje, geen enkel opschrift. Twee namen, drie datums.

een beetje ontheemd

Ik ben een nacht in Amsterdam, maar het enige waar ik mee bezig ben is de boel bij elkaar houden. Vorige week nog was ik op vakantie, soort van vakantie, naar Luxemburg en Verdun en in één ruk door ben ik doorgereisd naar Zeeland, met twee tassen vol met spullen. In de boerderij in de Oranjepolder zijn spullen, hier in Amsterdam zijn spullen en in de Eifel zijn nog meer spullen. Raar was het niet dat ik gisterochtend in de trein zat en tot de ontdekking kwam dat ik de sleutels van het Amsterdamse huis vergeten was. Ik weet niet meer wat waar is, wat ik straks – weer naar Zeeland – mee moet nemen of niet.

Het was een medisch dagje gisteren. De tandarts vulde een kies opnieuw; de enorme vulling beet ik er op een cornetto uit tijdens mijn revalidatie in Wieringerwaard. ‘Dit is eigenlijk een kroon, Gerbrand,’ zei hij. Dat snapte ik ook wel, maar een kroon is veel werk, met meerdere afspraken. De tandarts was erg tevreden met Jasper en zijn knecht. Hij zei: ‘Dit lezen mensen over honderd jaar nog.’ Hij was zich van zijn eigen (on)sterfelijkheid bewust geworden. Daarna controle in het OLVG. Zoals ik al verwachtte, duurde het gesprek met de chirurg die me zes weken geleden opereerde niet lang. Ik herkende hem niet. Nu weet ik wat hij precies gedaan heeft, en dat was toch weer ietsje anders dan ik dacht, er was in elk geval ook nog enig ‘inwendig naaiwerk’ aan te pas gekomen. En hij vertelde me dat het op het nippertje was geweest, dat een darm binnen enkele uren zwart kan worden en afsterven. ‘Hartelijk bedankt,’ zei ik dus tegen hem. Hij was erg tevreden over de wond, litteken inmiddels. Geen verdere afspraken. ‘Als er iets is, dan weet je ons te vinden,’ zei hij.

Eigenlijk had ik daarna ook nog bloed moeten laten prikken, maar dat doe ik zo nog even, voordat ik weer de lange reis naar station Arnemuiden onderneem. Juni. Het blijft magisch, het levend worden van een boek, zeker op de plek waar dat gaat gebeuren: een 70 meter lange monumentale schuur aan de Veerseweg, ooit eigendom van koningin Juliana. Ik slaap er bij de oom en tante van de regisseuse, in een bedstee. Elke dag komt er een cateraar om ons van warm eten (geen wijn, maar ik ken de geheime koelkast in het toiletgebouw van de minicamping) te voorzien. Mijn rol is nog onduidelijk. Levend of op film en band. Die film en geluidsband zijn afgelopen maandag opgenomen (zie afbeelding), gisteravond hebben ze een doorloop gedaan met die opnames, eergisteravond zat en lag ik anderhalf uur te midden van de spelers en het licht en het geluid. Dat was best uit te houden.

dubbelgestreepte zandpad en andere dieren

Pagina 121 van Teletekst was vandaag erg boeiend. Er staan twee berichten op. De eerste is dat er op de Maasvlakte een scholekster gespot is die minstens 46 jaar oud is. Stel je dat eens voor: 46 jaar lang alles overleefd, storm en hagel, hitte en strenge vorst, jaar in jaar uit kleine scholekstertjes uitbroeden en grootbrengen, maar vooral ook 46 jaar uit de klauwen van buizerds en andere gemene roofvogels blijven. Ik hoop dat dit vanavond de opening van het NOS Journaal is. Dit is nou eens echt nieuws waar de mensen op zitten te wachten.

Het bericht eronder is van heel andere orde. De gemeente Ede heeft na klachten de homo-ontmoetingsplaats op de Ginkelse Heide langs de A12 gesloten. “Wandelaars klaagden over overlast en voor dieren werd de doorgang naar een ecoduct gehinderd.” Die wandelaars, nou ja, dat zijn burgertrutten die niet weten dat je ook genot kunt putten uit de aanblik van blote mannen die het met elkaar doen, dat is jammer voor ze. Maar overlast kun je zoiets natuurlijk niet noemen; het is iets wat ze niet willen zien. Ik wil ook weleens iets niet zien en dan kijk ik domweg niet. Het tweede punt boeit me meer. Dieren worden gehinderd op hun doortocht naar een ecoduct. Ik weet niet precies hoe de situatie ter plekke is, maar ik kan me niet voorstellen dat een hert of een vos of een rietkip zich een zier aantrekt van die andere dieren die er aan het paren zijn. Ze staan er niet met een schietgeweer, strikken of klemmen en ik kan me ook niet voorstellen dat alle mannen op een rij staan of liggen en zodoende de toegang tot het ecoduct versperren. Als ik een boommarter was en de keuze had me tussen blote mannen te begeven of toch maar overreden te worden op de A12, dan wist ik het wel. Het is de schuld van die dieren zelf! Laat die zich eens een beetje aanpassen en normaal doen en niet zo homofoob! Suffe dieren met hun ecoduct. Waar moeten nu al die getrouwde mannen heen met hun gevoelens en lusten? Er hoeft in Nederland maar een dubbelgestreepte zandpad zich een beetje niet lekker te voelen of gehinderd te worden of alles wordt stopgezet, afgesloten en verboden. Toestanden.

de sleuf

Dag twee van het Grosse Schlitzgraben. Vorige week al werd het graafmachientje afgezet, op het stukje gemeentegrond dat buurman Max altijd met grote zorg maait, waar het bord staat met Wanderwege. Dat was natuurlijk meteen geruïneerd, buurman Max kwam al zijn beklag doen. Iedereen komt de hele tijd kijken en mijn poort is daarbij het verzamelpunt, waar iedereen kalm en bedaard zijn onderarmen op laat leunen. Ik heb er maar een kleed overheen gehangen, dat leunt lekkerder. Er wordt precies tegenover mijn huis gegraven. In de sleuf komt een nieuwe waterleiding voor de mensen in Nimshuscheidermühle. Blijkbaar hadden die tot nu geen goede watervoorziening. De sleuf is aan de andere kant van de weg, maar de waterleiding – de goeie – loopt aan míjn kant van de weg. Dat betekent dat ze gaan ‘schiessen’: van mijn kant, onder de weg door, een Rohr naar de andere kant. Vanochtend vroeg ik de man op het happertje of mijn tuin daarbij gespaard gaat blijven. ‘We doen ons best,’ zei hij. Hij lachte erbij, een tandenloze lach, Eifelaars houden niet zo van de tandarts, Christa denkt er zelfs over haar tanden onder algehele narcose te laten trekken.

Gistermorgen stonden ze een uur lang bij mijn hek, met één of ander meetapparaat, en zo nu en dan stak de chef dat meetapparaat óver het hek heen, mijn tuin in. Ik weet dat hij de chef is omdat hij het meest rookt en het meest aan het woord is. Dan is er een onderknuppel met een blauwe broek, ik heb nog niet door wat die eigenlijk doet, en er is ook nog een of ander joch. Dat verveelt zich stierlijk, ik vermoed dat hij een Praktikant is, die in zijn zomervakantie stage moet lopen. Vandaag lopen ze in regenpakken rond, het regent nogal. Ook maken ze natuurlijk veel lawaai. Maar dat lawaai stoort me niet, het is vooral de vrees voor mijn tuin. En ik vraag me als oprechte Hollander af of ik ze niet af en toe koffie moet brengen. ‘Nichts kein Kaffee!’ zei buurman Klaus gisteren. Oké. Geen koffie. Dan schrijf ik er maar over.